Πῶς οἱ Χατζηφραγκέτα μᾶς Ἔκαναν Διανοουμένους

Ἐντάξει, προφανῶς ὁ τίτλος ἔχει μιὰ δόση ὑπερβολῆς. Ἀλλὰ ἡ οὐσία παραμένει: νομίζω ὅτι οἱ Χατζηφραγκέτα ἔχουν εἰσάγει νέους στὸν κόσμο τοῦ πνεύματος μὲ τρόπο ποὺ δὲν ἔχουμε ξαναδεῖ στὴν Ἑλλάδα. Ἴσως λοιπόν, ἀντὶ νὰ διατηροῦμε μιὰ ἐμμονὴ νὰ κατηγοροῦμε τὴν τρὰπ, ἄς ἀναγνωρίσουμε τὶς θετικὲς παραστάσεις σὲ ἄλλες ἐκφάνσεις τῆς τωρινῆς μουσικῆς.

Ἄς ξεκινήσουμε μὲ μιὰ συγκριτικὴ μελέτη «τῆς πλάκας», ποὺ θά 'λεγαν κι οἱ Χατζηφραγκέτα: Παντελίδης καὶ Χατζηφραγκέτα· ποιὸ τὸ κοινό; Καὶ οἱ δύο χρησιμοποίησαν στὰ τραγούδια τους γλῶσσα καὶ ἀναφορὲς ποὺ δὲν εἴχαμε συναντήσει μέχρι τότε σὲ τόσο δημοφιλὴ ἑλληνικὴ μουσική.1

Ξεκινᾶμε μὲ τὸν Παντελίδη. Μίλησε γιὰ «ἀλκοολικὲς νύχτες» (μέχρι τότε ξέραμε ἀλκοολικοὺς ἀνθρώπους), χρησιμοποίησε τὴν ἀλληγορία τοῦ φιδιοῦ ποὺ πετάει δέρμα, καὶ μᾶς ἐξήγησε τὶς παρενέργειες τοῦ νὰ παραμυθιάζεσαι. Αὐτὰ καὶ παρόμοια δὲν νομίζω πὼς εἶχαν ἐμφανισθῆ μέχρι τὸν Παντελίδη· ὑπῆρχε κάποιο εἶδος taboo.

Ὅπως καὶ ὁ Παντελίδης, ἔτσι καὶ οἱ Χατζηφραγκέτα ξεχωρίζουν ἐν μέρει ἐπειδὴ οἱ λέξεις ποὺ χρησιμοποιοῦν εἶναι ἀσυνήθιστες: τὰ ἀκάρεα, ἡ καραντίνα (πολὺ πρὶν γίνει τῆς μόδας), τὸ βαρετό, οἱ πατητές, τὸ φρόκαλο, ἡ διμούτσουνη, τὸ πατσοκοίλι, ὁ διδάκτωρ, τὸ Πάρκινσον, ἡ τράκα, τὸ σβάν, ἡ φάλτσα νότα, ὁ ξανθομπάμπουρας, ἡ Nes-ἀδούρα, οἱ μπατονέτες, τὸ ρῆμα «μπουλεύω», καὶ τὸ τσεμπέρι. Ποὺ βρίσκουμε τέτοια ὁρολογία πρὶν σὲ τραγούδια ποὺ τραγούδησαν τόσοι πολλοί; Νομίζω οὔτε στὸ hip-hop εἶδος.

Τὸ κοινὸ σὲ ὅλα αὐτὰ τὰ παραδείγματα, ἀμφοτέρων, εἶναι πὼς καταλαβαίνουμε κατ' εὐθεῖαν τί σημαίνουν ἢ σὲ τί ἀναφέρονται. Μπορεῖ νὰ μὴν εἴχαμε ἀκούσει γιὰ «ἀλκοολικὲς νύχτες», ἀλλὰ καταλάβαμε κατ' εὐθεῖαν τί ὑποδηλώνουν. Κατὰ τόν ἴδιο τρόπο, ξέρουμε τί εἶναι ἕνας «διδάκτωρ» καὶ μιὰ «φάλτσα νότα»· ἡ ἔκπληξι ἔγκειται ἁπλῶς στὸ ὅτι δὲν τὰ εἴχαμε ἀκούσει πρὶν σὲ τραγούδια.

Ὅμως οἱ Χατζηφραγκέτα προχωροῦν ἕνα βῆμα πιὸ πέρα: χρησιμοποιοῦν λέξεις, σκηνὲς καὶ ἐκφράσεις ποὺ ἔρχονται (κυρίως) ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς τέχνης καὶ τῆς διανόησης, καὶ ποὺ μᾶλλον εἶναι ἄγνωστες στὸν ἀμύητο (νέο). Γιὰ παράδειγμα: ὁ Πεσόα, αὐτὴ ποὺ ἀνδρεικελιάζεται, τὸ πρᾶγμα ποὺ δὲν τσουλάει ταξικά, τὸ Τάι Τσί, τὸ Κατμαντοὺ, τὸ ποίημα τὸ σουρεάλ, ὁ Ἑλασίτης, ἡ Κασσιόπη, τὸ golden boy, τὰ ἀκόρντα ποὺ παίζονται prima vista, ὁ Σαμψών, τὰ τσουράπια, ὁ θάνατος τοῦ Κένεντι καὶ ἡ Βουργουνδία, ἡ Πόλις τοῦ Καβάφη, ἡ μέθοδος «κονφί», ὁ Λὲ Πὲν (πολὺ πρὶν τὴν μεγάλη ἄνοδο τῆς κόρης του), ὁ ὀπορτουνιστής, τὸ Φροϋδικὸ ὑπερεγώ, ὁ Ἔλγιν, ὁ Καστοριάδης κι ὁ Μολιέρος, ὁ Γκοτιέ, τὸ Κεφάλαιο τοῦ Μαρξ, τὸ συγκρότημα Sublime, ἡ Τζακάρτα, ἡ τρίσποντη μπρικόλα, κι οἱ Film Noir ταινίες.

Λοιπόν, δὲν ξέρω ἄν ἤμουν ἕνας ἰδιαίτερα ἀμόρφωτος νέος, πάντως ἐγὼ, ὅπως νομίζω καὶ οἱ περισσότεροι συνομήλικοί μου, δὲν ἤξερα τὶς περισσότερες ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἀναφορὲς ὅταν ἤμουν δεκαέξι χρονῶν (καὶ ἀμφιβάλλω ἄν τὰ ξέρῃ ἡ σημερινὴ νεολαία). Τὰ περισσότερα δὲν τὰ εἶχα κἄν ἀκουστά. Δὲν ἤξερα γιὰ παράδειγμα ἄν τὸ Κατμαντοὺ εἶναι πόλη ἢ cartoon, ἄν ὁ Ἑλασίτης εἶναι τοπωνύμιο, καὶ ἡ μπρικόλα περισσότερο γιὰ κάποιο εἶδος φαγητοῦ θὰ μοῦ ἀκουγόταν.

Σήμερα πολλοὶ κάνουν λόγο γιὰ τὴν trap καὶ γιὰ τὸ πῶς αὐτὴ ἐπηρεάζει ἀρνητικὰ τὴν νεολαία. Πὼς ὁδηγεῖ στὴν ὑποκουλτούρα καὶ τὴν κατάρρευσι τῆς γλώσσας. Νομίζω ὅτι αὐτὲς οἱ ἀνησυχίες εἶναι σὲ κάποιον βαθμό δικαιολογημένες. Ἀλλὰ δὲν βλέπω κανέναν νὰ κάνῃ λόγο γιὰ τὴν θετικὴ ἐπιρροὴ ποὺ πιθανὸν νὰ ἔχουν οἱ Χατζηφραγκέτα τόσα χρόνια. Γιατί νὰ πιστεύουμε γιὰ παράδειγμα ὅτι ἕνας νέος ποὺ ἀκούει Mad Clip θὰ ψάξῃ τί σημαίνει «hustler», ἀλλὰ κάποια ποὺ ἀκούει ἀντίστοιχα Χατζηφραγκέτα δὲν θὰ ψάξῃ τὸν Καστοριάδη ἢ ποῦ εἶναι ἡ Τζακάρτα;

Καὶ τελικὰ τί ἔχει πιὸ πολλὴ σημασία; Νομίζω πὼς στὸ βάθος τῆς ζωῆς ἑνὸς νέου ὁ Καστοριάδης θὰ ἀφήσῃ πιὸ ἀνεξίτηλο στίγμα ἀπὸ ὅτι οἱ hustlers, τῶν ὁποίων τὸ ἀποτύπωμα εἶναι μᾶλλον παροδικό. Ἄς μὴν ἀναγνωρίζουμε λοιπόν μόνο τὰ ἀρνητικὰ τῆς σημερινῆς μουσικῆς ἀλλὰ καὶ θετικά. Προπάντων, ἄς μὴν τὰ θεωροῦμε δεδομένα, οὐδέτερα ἢ ἀδιάφορα. Καὶ ἐπειδὴ μιλοῦν οἱ Χατζηφραγκέτα γιὰ ναρκωτικά, δὲν σημαίνει ὅτι θὰ ἐκμαυλίσουν τὰ παιδιά μας. Εἰκάζω πὼς κανένας δὲν ἄρχισε τὴν «νταφού» μέσῳ τῶν Χατζηφραγκέτα, ἀλλὰ ξέρω μὲ βεβαιότητα πὼς κάποιος ἔμαθε ποιὸς ἦταν ὁ Πεσόα λόγῳ αὐτοῦ τοῦ διδύμου.